Atık ilaçların ara depolanması, geri kazanılması ve imha edilmesine yönelik 2014 yılından beri hizmet veren tek kuruluş Pharmabotanica Turizm Geliştirme Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı Ecz. Mehmet Saydan, evlerdeki atık ilaçları toplamak üzere 2 proje üzerinde çalıştıklarını söyledi.

Projelerden ilkinin üretilen her ilaç kutusunun fiyatı üzerine 1 kuruş(krş) atık bedeli konmasını teklif edeceklerini belirten Saydan, bu sayede atıkların bertarafı konusunda önemli bir atık bedelinin kaynak olarak yaratılabileceğini kaydetti.  Saydan, “Bu atık bedeliyle evlerdeki atıkları toplayıp imha edebiliriz. Bunun tek bütçesi ilaç fiyatının içine konacak sadece 1 kuruşluk atık bedeli fiyatı. Önümüzdeki dönemde önce İl Sağlık Müdürlüğü sonra Sağlık Bakanlığı ile bu konuyu paylaşacağız. Bu çevre için de en iyi çözüm. Eczanelerdeki atıkların bedelini eczacılar ödüyorlar, hastaneler ve depolar da ödüyorlar ama evlerdeki atık için para ödeyecek hiçbir yer yok. Onun içinde bu fonu yaratmamız lazım. Burada yapılacak en kolay iş, ilacı üreten firma kutu başına 1 kuruştan bunun bedelini Bakanlığın oluşturulacağı fona yatırması. 1 kuruş ilacın fiyatında bile büyük değişiklik yapmayacak ama bu fonda önemli bir kaynak olarak birikebilir” diye konuştu.

 

ECZANELERE İLAÇ ATIK KUMBARASI…

 

Evlerdeki son kullanma tarihi geçmiş ilaçların bertarafı konusunda geliştirdikleri diğer proje hakkında da bilgi veren Saydan, “Bir ilaç firması evlerdeki atıkları toplamak için bizimle işbirliği yapmak istiyor. Önümüzdeki günlerde görüşme yapacağız. Bizden öneri istediler, sunacağız,  bir pilot uygulama yapabiliriz.  Eczanelere atık kumbaraları koyarak, bunları haftalık olarak toplanması gibi. Ancak burada güvenliği sağlamak gerekiyor. Ayrıca eczacılarında bu konuda alan yaratması için teşvik edilmesi gerekiyor” dedi.

 

“25 KİLOGRAM ÜZERİ ATIĞIN KARGO BEDELİNİ ÖDÜYORUZ”

 

Atık ilaçların ara depolanması, geri kazanılması ve imha edilmesi konusunda çalışmalar yapmak amacıyla 2014 yılında kurulduklarını hatırlatan Saydan, Türkiye’nin ilaç için ara depolama tesisi olan tek kuruluşu olarak faaliyet gösterdiklerini söyledi.

Saydan, atık ilaçların miadı dolduğunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ilgili mevzuatı kapsamında kurallara uygun depolanıp, yüksek ısılı fırınlarda imha edilmesi gerektiğini belirterek, “Atık ilaçların içerisindeki maddelerin hemen hepsi zehirdir ve ne gaz olarak ne de katı halde doğaya hiçbir şekilde bırakılamaz” dedi.

Ayda yaklaşık 6-7 ton civarında atık ilacın depolarına geldiğini ifade eden Saydan, “Önümüzdeki dönemde bu miktar çok artacak. Çünkü eczanelerin yeni yeni hizmetimiz ile ilgili bilgisi olmaya başladı. Bize şu anda hemen hemen Türkiye’nin birçok şehrinden atık geliyor” dedi.

Atık ilacın toplanmasına yönelik özel bir yazılım programı hazırladıklarını belirten Saydan, geliştirdikleri yazılımın Bakanlık İTS(İlaç Takip Sistemi) ile entegre olacak şekilde tasarlandığına dikkat çekti. Saydan, geliştirdikleri sistemin işleyişi hakkında şu bilgileri verdi:

“Bir bilgisayar programımız ve hazırladığımız www.atikilaclar.com var. Eczacılar oraya girip bir şifre alarak, kendilerine sayfa açıyorlar. Ellerindeki miadı geçmiş ilaçların kare kodlarını o sisteme okutuyorlar. Okuttukları listeler bize geldiğinde bizim merkezimizdeki arkadaşlarımız onu kontrol edip, onaylıyor.  Onlar da atıklarını hazırlayıp, bize anlaşmalı olduğumuz PTT Kargo ve Yurtiçi Kargo ile gönderebiliyorlar. 25 kilograma kadar atık gönderecek arkadaşlarımız, eğer bunu bir kolinin içine toplarlarsa bütün atıklarının kargo bedelini biz karşılıyoruz. Genellikle herkes 1 koliye sığdırıp, bu işi ücretsiz olarak, kargo bedeli ödemeden yapmayı tercih ediyor.”

ATIK İLACIN HARİTASINI ÇIKARIYORLAR

 

Geliştirdikleri yazılım sayesinde atık ilaç konusundaki istatistiklerinde oluşmaya başladığını anlatan Saydan, bu sayede ilaç israfı başta olmak üzere birçok başlığa dair verilere ulaşabileceklerini kaydetti. Saydan, “Eczacıların programımıza okuttukları bütün ilaçlar kayıtlarımıza giriyor ve data olarak saklanıyor. Hatta sadece bir ilaç için değil, bir bölgedeki ilaçlar için bile istatistikler yaratabileceğiz. Mesela; bir firma A ilacını Güneydoğu Anadolu’ya 1 milyon kutu göndermiş ama bunun 200 bin kutusu imha için geri dönmüş. Bunlar ileri de çok önemli veriler olarak elimizde olacak. Yani firmalara diyeceğiz ki bu kadar ilaç gönderiyorsunuz ama bu kadarının miadı geçiyor, bu gereksiz bir sarfiyat.  Bunun yanı sıra geçtiğimiz yıllarda İTS’den yaptığımız araştırmalarda miadı geçtiği belirtilen ilaç miktarı astronomik şekilde yüksekti. Bu ilaçların aslında tamamının miadı geçmemiş. Bir kısmı kayıt dışı satılan, yurt dışına giden vs. kaçak yollarla yok edilen ilaçlar da sistemden düşülmediği için sanki miadı geçmiş gibi görünüyor. Bu uygulamayla önümüzdeki dönemde bütün ilaçların imhasını yaptığımızda Sağlık Bakanlığı’na ‘Şu kadar ilacın miadı geçti, biz imha ettik, bunun dışındakiler aslında miadı geçmemiştir, kayıt dışıdır, kontrol etmeniz gerekir’ diye verileri de verebileceğiz. Yani bir anlamda atık ilaçların haritasını çıkarıyoruz. Aynı zamanda ilaç israfının boyutlarını değerlendirmeniz açısından da bize bir veri olacak.  Bu aynı zamanda firmaların üretimlerini de belirleyecek. Firmalar üretirlerken aslında ne kadar ilaç üretmeleri gerektiğini de gerçek anlamda ortaya koyabilecekler.  Bölgesel olarak hangi firmaların ne kadar etkili olduğunu da görmeleri bu istatistiklerle mümkün olacak. Çünkü bizim programımız her bir detayı;  il il, eczane eczane, tek tek biriktirmekte. Önümüzdeki yıllarda bunlar önemli veriler olarak ortaya çıkacak” diye konuştu.

 

24 BİN ECZANEDE İLAÇ ATIĞI VAR

 

Türkiye genelinde 24 bin eczane olduğunu ve bunların hepsinde ilaç atığı bulunduğuna vurgu yapan Saydan, “Biz geçtiğimiz iki aylık dönem içinde yaptığımız araştırmalarda aşağı-yukarı eczane başına 15-20 kg civarında ilaç atığı olduğu yönünde bir istatistik çıkardık. Eczaneler bugüne kadar biriktirmiş oldukları atık ilaçları gönderdikten sonra ortalama yıllık her eczane için 10 kg kadar atık ilaç çıkacağını ön görüyoruz. Bu da 24 bin eczaneden 240 ton gibi bir atık yapar ki, ortalama aylık 20 ton civarında depomuzda atık ilaç birikecek gibi görünüyor. Tabii bu sadece eczaneler için belirlenmiş bir öngörü.  Buna ilaç depoları, tüm sağlık kuruluşları da ilave edilecektir” diye konuştu.

ATIK İLACI ÇİÇEK GÜBRESİNE DÖNÜŞTÜRME PLANI

Atık ilaçların imhadan önce dönüştürülmesi ve tekrar kullanılabilmesiyle ilgili çalışmalar da planladıklarına vurgu yapan Saydan, “Mesela çiçek gübreleri üretmek gibi planlarımız var. Bu çalışmalar daha sonraki projelerin de tabanı olacak. Önümüzdeki 10 yıl içinde hedefimiz imha edilmeye gelen ilaçların hemen hemen hiçbirinin yanmaya gitmemesi. İlacı yakmaya göndermeyeceğiz, dönüştürerek tekrar kullanabilmeyi hedefliyoruz. Tekrar bunu ilaç yaparız da insanlara içiririz değil ama onların içindeki birçok maddeden bize faydalı olabilecek başka maddeler üretebiliriz” dedi.

ATIK İLAÇ NEDİR?

İlaç, şifa dağıtırken, normal kullanım süresi içerisinde miadı geçtikten sonra atık ilaç olarak tanımlanıyor ve imha edilmesi gereken zararlı bir madde olarak değerlendiriliyor.  Atık ilaçların Çevre Bakanlığı kurallarına göre hiçbir şekilde toprağa, suya ve havaya karıştırılmaması gerekiyor.